Pomegranate Farming: डाळिंबाची लागवड कशी करावी? वर्षाला 10 ते 12 लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकते!

‘एक डाळिंब शंभर आजारी’ ही म्हण तुम्ही ऐकलीच असेल. डाळिंबात (Anar) काय आहे? त्यामुळे त्याची मागणी जास्त आहे. शरीरात रक्ताची कमतरता असताना डाळिंबाचे भरपूर सेवन करण्याचा सल्लाही डॉक्टर देतात. डाळिंबाची शेती (nanaji deshmukh krishi sanjivani yojana)पारंपरिक शेतीपेक्षा कितीतरी पटीने अधिक फायदा शेतकऱ्यांना करते.

उतारवयात डाळिंबाचे सेवन केल्याने अल्झायमर रोगाचा धोका कमी होतो. त्याच्या रोपातून बाहेर पडणारी पाने कापली जातात. डाळिंबाचे पूर्ण वाढ झालेले रोप 15 ते 20 वर्षे उत्पादन देते, जेणेकरून शेतकरी डाळिंबाची लागवड करून अधिक नफा मिळवू शकतात. भारतात, राजस्थान, उत्तर प्रदेश, आंध्र प्रदेश, महाराष्ट्र, तामिळनाडू, हरियाणा, कर्नाटक आणि गुजरात या राज्यांमध्ये डाळिंबाचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते. जर तुम्ही देखील डाळिंबाची लागवड करण्याचा विचार करत असाल तर या लेखात तुम्हाला डाळिंबाची लागवड कशी करावी आणि डाळिंब शेतीतून कमाई कशी करावी याबद्दल माहिती दिली जात आहे.

डाळिंब (Pomegranate) हे पौष्टिक गुणधर्मांनी युक्त एक औषधी फळ आहे. यामध्ये फायबर, अँटिऑक्सिडंट्स, जीवनसत्त्वे, फॉलिक अॅसिड आणि औषधी गुणधर्म (Fiber, antioxidants, vitamins, folic acid and medicinal properties) असतात. त्यामुळेच ‘एक डाळिंब शंभर आजारी’ ही म्हण रुजली आहे.

डाळिंब लागवडीची वैशिष्ट्ये:

• डाळिंब शेती (Pomegranate Farming) हे जास्त फायदेशीर लागवड करणारे पीक आहे.
• कमी खर्चात सहज लागवड करता येते.
• त्यासाठी जास्त पाणी लागत नाही.

1.डाळिंबाची रोपे कशी तयार करावी? (Pomegranate Seedlings Method)

डाळिंबाची रोपे रोपांच्या स्वरूपात लावली जातात, त्यासाठी रोपवाटिकेत बिया तयार केल्या जातात. पेन पद्धतीने रोपे तयार करणे चांगले मानले जाते, कापून तयार केलेली रोपे तीन वर्षात उत्पन्न देऊ लागतात. त्याची कलमे अनेक पद्धतींनी तयार करता येतात. यासाठी लाकूड कलम पद्धती, कलम, गुटी बांधणे, पेन पद्धती वापरतात.

2.डाळिंब लागवडीसाठी हवामान

डाळिंब ही उष्ण आणि अर्ध-रखरखीत हवामानाची वनस्पती आहे. फळांच्या वाढीच्या आणि पिकण्याच्या वेळी उच्च तापमानाची आवश्यकता असते. कमी पाणी असलेल्या भागातही याची लागवड सहज करता येते.

आपल्या देशात महाराष्ट्र, राजस्थान, गुजरात, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश या राज्यांमध्ये डाळिंबाची लागवड सर्वाधिक होते.

3.डाळिंब लागवडीसाठी योग्य माती

डाळिंबासाठी वालुकामय चिकणमाती सर्वोत्तम आहे. डाळिंबाची लागवड वालुकामय जमिनीतही करता येते, जर खत व्यवस्थापन चांगले केले असेल. 6.5 ते 7.5 pH मूल्य असलेली अल्कधर्मी माती तिच्या लागवडीसाठी अधिक योग्य आहे.

4.डाळिंब लागवडीची वेळ

डाळिंब लागवडीसाठी सर्वोत्तम वेळ जुलै-ऑगस्ट आहे. सिंचनाची सोय असल्यास फेब्रुवारी-मार्चमध्येही लागवड करता येते. कटिंग करून (Plantation) वृक्षारोपण करायचे असेल तर पावसाळ्यातच रोप लावावे.

लागवडीपूर्वी सुमारे 60 सेमी लांब, 60 सेमी रुंद आणि 60 सेमी खोल खड्डे खणून एक महिना अगोदर खड्डे करावेत.

डाळिंबाच्या सघन शेतीसाठी (Pomegranate Farming) रोपापासून रोपामध्ये ४ ते ५ मीटर अंतर ठेवावे. सर्वसाधारण बागकामासाठी, जेव्हा तुम्हाला त्यात इतर पिके घ्यायची असतील तेव्हा हे अंतर वाढवता येते. या खड्ड्यांमध्ये लागवडीपूर्वी 20 किलो शेणखत, 1 किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट, 0.50 ग्रॅम क्लोरोपायरीफॉस पावडर तयार करून भरा.

5.डाळिंब लागवडीमध्ये सिंचन व्यवस्थापन

डाळिंब बागेसाठी अत्यल्प पाणी लागते. यासाठी शेतकरी बांधवांनी (Drip irrigation) ठिबक सिंचन पद्धतीने पाणी द्यावे. उन्हाळ्यात साधारण ५ ते ७ दिवसांनी पाणी द्यावे. हिवाळ्यात 10 ते 12 दिवसांनी पाणी द्यावे.

6.डाळिंबातील तण नियंत्रण (Pomegranate Plants Weed Control)

डाळिंबाच्या झाडांमधील तण नियंत्रणासाठी नैसर्गिक आणि रासायनिक अशा दोन्ही पद्धती वापरल्या जाऊ शकतात. त्याची पहिली खुरपणी लावणीनंतर एक महिन्याने करावी लागते. (Pomegranate Farming) याच्या झाडांना वर्षातून तीन ते चार कुंड्या लागतात. त्यामुळे झाडांना चांगल्या प्रमाणात फळे येतात.

डाळिंब फळ काढणी, उत्पन्न (Pomegranate Fruit Harvesting yield)

7.डाळिंब लागवडीसाठी रोग व्यवस्थापन(Pomegranate Disease) माहिती

• डाळिंब पिकावरील रोगांमध्ये डाळिंब फुलपाखरू, स्टेम बोअरर, महू आणि सर्कोस्पोरा फ्रूट स्पॉट हे प्रमुख आहेत.
• यासाठी झाडांवर कीटकनाशकाची फवारणी करावी.
• रोपांभोवती स्वच्छता ठेवा.
• हिवाळ्याच्या हंगामात झाडांना दंवपासून वाचवा.
• यासाठी सल्फ्युरिक ऍसिडची फवारणी करावी.
• तण नियंत्रणाकडे विशेष लक्ष द्यावे.
• डाळिंबाची वेळोवेळी काढणी आणि छाटणी करत रहा.
• डाळिंब बागेत कोणत्याही प्रकारचा रोग आढळल्यास त्वरित कृषी शास्त्रज्ञ किंवा अधिकाऱ्यांशी संपर्क साधावा.

8.डाळिंब लागवडीतील खर्च आणि कमाई (income)

डाळिंब बागायतीमध्ये पहिल्या वर्षी लागवडीच्या वेळी जास्त खर्च करावा लागतो. दुसऱ्या वर्षापासून खर्च कमी होतो. यानंतर डाळिंबाची काळजी आणि खत व्यवस्थापनाची अधिक गरज आहे. आम्ही तुम्हाला सांगतो, डाळिंब बागायतीसाठी प्रति हेक्टर 4-5 लाख रुपये खर्च येतो.

डाळिंब लागवडीत (anar ki kheti) चांगली काळजी आणि प्रगत व्यवस्थापन केल्यास एका झाडापासून सुमारे 80-90 किलो फळे मिळू शकतात. डाळिंब बागायतीमध्ये हेक्टरी 4800 क्विंटल फळे सहज उपलब्ध होतात. यातून एका हेक्टरमधून वर्षाला 10 ते 12 लाख रुपयांचे उत्पन्न मिळू शकते.

थोडक्यात, एकदा डाळिंबाची बाग लावल्यास १८-२० वर्षे उत्पादन घेता येते. डाळिंबाची लागवड करून बेरोजगार तरुण शेतकरीही त्यात आपले करिअर करू शकतो.